Twórcy serialu „Wikingowie” wykorzystali w celu konstrukcji fabuły chyba wszystkie dostępne źródła historyczne. Wiele najlepszych scen serialu jest niemalże żywcem przejęta z opowieści o Wikingach. Podobnie jest z postaciami, wątkami, kierunkami wypraw – wszystko co widzimy w dużej mierze opiera się na relacjach ze zdarzeń epoki wikińskiej. Przede wszystkim główny bohater serialu Ragnar Lothbrok i jego synowie to postaci, których istnienie jest więcej niż prawdopodobne.
Ragnar i synowie
Ragnar Lothbrok jest w historii Wikingów postacią półlegendarną. Pojawia się najczęściej w relacjach dotyczących wypraw z połowy IX w., co oznacza, że Ragnar nie mógł uczestniczyć w ataku na Lindisfarne. Nie dziwię się jednak autorom serialu, że wysłali Ragnara do Lindisfarne bowiem od najazdu na ten klasztor właśnie, rozpoczyna się ekspansja epoki wikińskiej. Atak na Lindisfarne miał miejsce w 793 r. Z relacji zawartych w dokumentach wynika, że wstrząsnął mieszkańcami Europy. Według relacji miał być poprzedzony ogromną burzą zwiastującą fatalne w skutkach wydarzenia. Lindisfarne było największym ośrodkiem klasztornym północno – wschodniej Anglii. Jest mało prawdopodobne, że najazd, tak jak w „Wikingach”, miał charakter przypadkowy. Możliwe, że na jednej z wysp u wybrzeży Anglii istniał już wikiński przyczółek. Wiadomo też, że wcześniej istniały już kontakty między kulturą chrześcijańską, a pogańskimi ludami Skandynawii. Wikingowie musieli wiedzieć, że obiekty kultu religijnego będą łatwym łupem z uwagi na całkowity brak lub słabą obronę. Ragnar pojawia się na kartach historii w innych miejscach niż Lindisfarne. W 845 r. wielka flota wikińska zagroziła jednemu z największych ośrodków miejskich Europy – Paryżowi. Wodzem floty złożonej ze 120 okrętów był niejaki Reginher utożsamiany właśnie z legendarnym Ragnarem Lothbrokiem. Armia Karola Łysego zbiegła, a król został zmuszony do zapłacenia 7000 funtów srebra. Jest to pierwszy udokumentowany przypadek tzw. danegeld, który nazwalibyśmy dziś po prostu haraczem, okupem czy łapówką wypłacaną za odstąpienie od ataku. Przyczyną wypraw wikingów była przede wszystkim chęć zarobku. Serialowy Ragnar Lothbrok motywowany jest ciekawością świata, jak Odyn – chęcią uzyskania wiedzy. Powody wypraw wikińskich miały jednak z reguły bardziej prozaiczne przyczyny, które sprowadzały się do zysku.
W serialu Ragnar zdobywa Paryż za pomocą fortelu – najpierw deklaruje przejście na wiarę chrześcijańską, potem podczas pochówku w katedrze wyskakuje z trumny i dzięki temu może otworzyć wrota do miasta od wewnątrz. Akurat podczas wyprawy na Paryż w 845 r. podstęp ten nie został wykorzystany, ale wiemy z relacji, że był stosowany przez wikińskich dowódców w innych okolicznościach. Na przykład podczas ataku na włoską Lunę posłużył się nim Hastings, który obok Björna Żelaznobokiego był przywódcą tej wyprawy. Przypisywany jest też innym wikińskim wodzom, tak często, że musi mieć podstawę w prawdziwych wydarzeniach. Jedna z moich ulubionych paryskich scen w serialu ma również podstawy historyczne. Saga o Jomswikingach, którzy stacjonowali w fortecy Jomsborg, umiejscowionej prawdopodobnie na wyspie Wolin, opisuje jak młody Wiking skazany na ścięcie poprosił o przytrzymanie włosów i w ostatniej chwili cofnął głowę, co spowodowało odrąbanie rąk osoby, która była uprzejma spełnić jego prośbę. Poczucie humoru skazanego ujęło wodza wikingów, który kazał go stracić, tak bardzo, że darował mu życie i włączył do straży przybocznej. W „Wikingach” jarl, który jest bohaterem analogicznej sceny w Paryżu, nie miał tyle szczęścia.
Ragnar Lothbrok był natomiast szczęściarzem. Legenda głosi, że sprzyjali mu bogowie. Cała jego kariera jest jednak także świadectwem charakterystycznego dla wikingów sprytu i pomysłowości. Przydomek Ragnara – Lothbrok – znaczy Włochate Nogawice. Najwcześniejszą wzmiankę o Raganarze zawiera Ragnarsdrapa Brogiego Starego z IX w. – utwór zachowany we fragmentach w Eddzie prozaicznej Snorriego Sturlussona. Ragnarsdrapa to przykład tzw. poematu tarczowego, który wywodzi się z praktyki opisywania scen utrwalonych na tarczach. Brogi tarczę dostał od swojego pana Ragnara.
Dopiero jednak Saga o Ragnarze Lodbroku i jego synach z XIII w. trwale łączy imię Ragnara z przydomkiem Lothbrok. Legendarne nogawice impregnowane były smołą i w legendzie uchroniły Ragnara przed jadem węża, którego musiał pokonać żeby zdobyć królestwo i uratować księżniczkę. Angielski król Aella wrzucił Ragnara do dołu pełnego węży i dopiero gdy jego prześladowcy odkryli sekret nogawic i pozbawili go ochrony Ragnara udało się pokonać. Podobno ostatnie jego słowa brzmiały: „Małe świnki kwiczałyby z wściekłości, gdyby wiedziały, jak cierpi ich ojciec knur.” Chęci zemsty za zabicie ojca przypisuje się atak wikingów na Anglię w 865 r. Jest to tzw. przybycie Wielkiej Armii Pogan. Wiadomo, że na jej czele stali synowie Ragnara: Halfdan, Ubbe , Ivar bez Kości, Björn Żelaznoboki i Sigurd Wężowe Oko. Niektórzy kronikarze wśród dowódców wymieniają jedynie Ubbe, Ivara i Halfdana. Kronika Annały z St Neots z 1105 r. wspomina, że Ubbe walczył pod sztandarem z wizerunkiem kruka, który został utkany przez jego trzy siostry. Serial nie włączył do fabuły żeńskich potomków Ragnara, z wyjątkiem Gydy, która umiera młodo podczas zarazy.
Bezpośrednią zemstę za śmierć ojca przypisuje się Ivarowi bez Kości, który wyciął na plecach króla Aelii krwawego orła. Krwawy orzeł był wyjątkowo okrutnym rodzajem egzekucji, stosowanym przez wikingów. W serialu przydomek Ivara – bez Kości spowodowany jest wrodzoną wadą, która powoduje, że Ivar nie może chodzić. Geneza tego przydomku nie jest jednak jednoznaczna – inne przypuszczalne wytłumaczenia to również biegłość w żegludze lub impotencja. Jest też teoria głosząca, że doszło do pomylenia łacińskich przymiotników exosus – znienawidzony i exos – bez kości. Jeszcze inna teza głosi, że bez Kości oznacza Węża co jest symbolem przebiegłości. Ivar bez Kości miał opinię najbardziej okrutnego z synów Ragnara i wodzów wikingów w ogóle, możliwe zatem, że nie chodzi jednak o wrodzoną łamliwość kości, lecz o przymiotnik znienawidzony. W XVII w. podczas wykopalisk w Repton gdzie mieścił się zimowy obóz wikingów Wielkiej Armii odnaleziono wśród szczątków 264 osób, jeden szkielet ogromnej długości 9 stóp (ponad 2 metry). Jest to podstawą dla hipotezy, która wskazuje, że kości należały do Ivara, który mógł być wyjątkowo wysokim mężczyzną, który z powodu medycznej przypadłości z tym związanej, nie mógł poruszać się o własnych siłach. Wydaje się, że nigdy się nie dowiemy jak było naprawdę.
W wyniku inwazji wielkiej armii spustoszona została Northumbria, Mercja i Wessex. Ekspansję Wikingów zatrzymał dopiero król Wessex Alfred Wielki w maju 878, kiedy pobił armię Guthruma w bitwie pod Edington. Alfred w serialu jest synem Athelstana, chrześcijańskiego mnicha, którego Ragnar przywiózł z Lindisfrane i księżniczki Judith, córki króla Aelli. Biorąc pod uwagę chronologię byłoby to teoretycznie możliwe. Zamysł fabularny jest niewątpliwie ciekawy i mocno ironiczny, skoro Athelstan jest wielkim przyjacielem Ragnara, a Normanów udało się odeprzeć jego synowi. Jednym z warunków pokoju między Alfredem a Guthrumem był chrzest normańskiego wodza. Jego ojcem chrzestnym został Alfred Wielki, a Guthrum przybrał chrześcijańskie imię – Athelstan. Trzeba przyznać, że autorom serialu nie brakuje poczucia humoru. Układ zawarty między Guthrumem – Athelstanem a Alfredem Wielkim de facto podzielił Anglię na część angielską i duńską na wiele lat.
Rollo i księstwo Normandii
Twórcy serialu w ciekawy sposób połączyli wątek powstania księstwa Normandii z sagą o rodzie Lothbroków. W rzeczywistości Rollo (znany również pod imionami Rolof, Rosso, Rotlo i Rolf albo Ganger Rolf) nie był spokrewniony z Ragnarem. Nie do końca wiadomo nawet czy był Norwegiem czy Duńczkiem. Pewne jest to, że był postacią nieprzeciętną i obdarzoną sporą charyzmą. Należy tak jak Ragnar Lothbrok do postaci niemalże mitycznych. To jemu udało się spełnić wikińskie marzenie o założeniu kolonii na terytorium kontynentalnej Europy. Dudo, kanonik z Saint – Quentin, któremu w 994 r. Ryszard I – wnuk Rolla polecił napisać historię księstwa Normandii, twierdzi że Rollo urodził się w Danii w arystokratycznej rodzinie. Należał do pokolenia, w którym młodzi ludzie w wyniku losowania skazywani byli na opuszczenie swoich ziem. Stanowiło to rodzaj selekcji w populacji cierpiącej na brak możliwości wyżywienia wszystkich jej członków. Możliwe też, że z uwagi na swoją popularność, stanowił zagrożenie dla duńskiego króla. Według Sagi o Haraldzie Pięknowłosym z kolei, Hrolf pochodził z Norwegii i był synem jarla Møre, sojusznika Haralda Pięknowłosego – króla który zjednoczył Norwegię pod swym panowaniem. To właśnie temu jarlowi przypadł zaszczyt rozczesania włosów Haralda Pięknowłosego (do tej pory zwanego Haraldem Grubowłosym). Harald został również umieszczony w serialu jako jeden z wodzów, którzy zdobywają Paryż. Haralda i Ragnara dzieli jednak zbyt duży okres czasu żeby było to możliwe. Harald urodził się w 855 r. nie mógł być zatem towarzyszem wypraw Ragnara. W serialu Harald wyznaje, że postanowił zostać królem Norwegii ponieważ panna, z którą chciał się ożenić powiedziała mu, ze jest zbyt mało liczącym się władcą. Opowieść ta zaczerpnięta jest z Sagi o Haraldzie Pięknowłosym. Z Sagi o Haraldzie wiemy także, że przysiągł, że nie zetnie i nie rozczesze włosów dopóki nie zdobędzie dla siebie całej Norwegii. Pięknowłosym został dopiero po dopełnieniu tego postanowienia. Wracając do Rolla, podobno był on tak potężnym mężczyzną, że żaden koń nie mógł go unieść – stąd przydomek Ganger – Kroczący. Rollo zanim spotykamy go we Francji działał w rejonie Hebryd. Wydaje się, że przybył nad Sekwanę w 886 r. i brał udział w oblężeniu Paryża. Zdobył Rouen, oczywiście podstępem i udało mu się miasto utrzymać. By zahamować spustoszenia czynione przez wikingów w tym rejonie Francji, król Karol III Prostak podpisał z Rollo układ, na mocy którego nadał mu znaczne ziemie na północnym zachodzie Francji. W zamian Rollo zgodził się przyjąć chrzest i wspierać króla w obronie jego włości. Potwierdzeniem był ślub z córką Karola Prostaka, księżniczką Giselą. Zupełnie jak w filmie, pomijając ten drobny szczegół, że Gisela w chwili zamążpójścia miała lat pięć. Rollo dotrzymał słowa i ataki wikingów na Paryż zostały przerwane.
Kierunki wypraw
Wszystkie sezony „Wikingów” uwzględniały kierunki ekspansji wikingów. Pierwszy epizod zaczyna się na terenach wschodniej Europy, potem mamy intrygę Ragnara i jego podróż na zachód, do legendarnej Anglii, następne jest ściganie marzenia o Paryżu. Ostatnie sezony obejmują wyprawę Björna nad Morze Śródziemne. Są jednak także kierunki, które nie zostały uwzględnione, na przykład Ruś. Z Gesta Danorum Saxo Gramatyka wiemy, że Ragnar działał na wschodzie za Bałtykiem w połowie IX w., jednak wątek ten został pominięty w jego serialowej historii. Może dzięki temu jest ona spójna. Poza tym wikingowie docierali do Konstantynopola i mieli kontakty z imperium arabskim. Działali też w rejonie Półwyspu Iberyjskiego. W serialu pominięta została również kolonizacja Islandii czy Grenlandii, kwestia Irlandii oraz arcyciekawy wątek wypraw wikińskich do Ameryki Północnej, którą zwali Krainą Wina. Zakres ekspansji i przyczyny wypraw wikingów są tak pojemnym i ciekawym tematem, że powinien mu być poświęcony oddzielny tekst.
Historia wikingów jest bogata w interesujące opowieści, intrygi i anegdoty, nie dziwne zatem, że stanowiła inspirację dla fabuły serialu. Jest to jedna z przyczyn, dla których tak dobrze ogląda się „Wikingów”.
